De potentie van probiotica in cosmetica

Probiotica staan al geruime tijd in de schijnwerpers van de cosmetica-industrie. Hoe zit het ondertussen met de wetenschappelijke basis? Het Amerikaanse Dermatology Times bespreekt in een review-artikel wat er bekend is. Zijn crèmes met bacteriën de hype waard?

Wat leeft er op de huid

De huid staat dagelijks bloot aan ‘zware’ omstandigheden van buitenaf die de groei van met name zogeheten grampositieve bacteriën bevorderen. Dit zijn bijvoorbeeld Proprioni bacteriën, corynebacteriën, bepaalde staphylokokken en microkokken. Daarnaast komen ook bepaalde gisten en bacteriofagen (een bacteriofaag is een virus dat specifieke bacteriën infecteert) voor in de huidflora.

Microflora in balans op gezonde huid

Op een gezonde huid leven bacteriën in ‘harmonie’ met hun gastheer. Bij een beschadigde of zieke huid echter, raakt deze balans verstoord en kunnen de huidbewoners pathogeen worden, zoals je ziet bij huidziekten als acne en folliculitis. Vervolgens kunnen ook andere bacteriesoorten uit de omgeving ‘voet aan de grond’ krijgen die onder normale omstandigheden niet in staat zouden zijn op de huid te groeien. Denk daarbij aan bacteriesoorten als Escherichia coli, Pseudomonas aeruguinosa en Bacillus.

Wanneer de balans is verstoord

De microflora op de huid wordt beïnvloed door factoren als de pH-waarde (zuurgraad), de talgproductie, de huidbarrièrewerking en hydratatie. Zo kan een lichte verschuiving van de zuurgraad de groei bevorderen van de Proprioni bacteriën, terwijl het merendeel van de gewone huidbacteriën juist wordt ‘aangespoord’ door een meer basische (alkalische) omgeving. Op vochtige plekken op de huid zoals de oksels en knieholten groeien staphylokokken en de corynebacteriën goed, terwijl de Proprioni weer goed gedijt in een omgeving met meer talg. Op droge plekken zie je de grootste diversiteit van bacteriesoorten voor, maar deze komen dan wel in kleine aantallen voor. Daarnaast zijn ook omstandigheden van buitenaf, zoals klimaat, beroep of het gebruik van cosmetica van invloed op de microflora. Er zijn inmiddels verschillende studies die aantonen dat de bacteriehuishouding op de huid een belangrijke rol speelt in verschillende huidziekten, zoals psoriasis, eczeem, acne en huidkanker.

Wat doen probiotica

Probiotica zijn levende, zogenaamde ‘goede’ bacterieculturen. Het idee achter probiotica in huidverzorging is dat deze goede bacteriën de huidflora positief kunnen beïnvloeden. Dit doen ze onder meer door de zuurgraad te verlagen door de productie van bijvoorbeeld melkzuur en stoffen met een antibacteriële werking. Door dus ‘goede bacteriën’ aan te brengen zouden ziekmakende bacteriën zo minder kans krijgen. Maar hoewel er inmiddels genoeg aanwijzingen zijn dat probiotica een goede invloed zouden kunnen uitoefenen op de huid, willen we liever geen levende bacteriën in cosmetica.

En wat zijn dan prebiotica

Prebiotica zijn onverteerbare voedingsvezels die van nature in voedingsmiddelen voorkomen zoals groente, granen en fruit. Deze vezels worden niet door de darm verteerd, maar vormen juist een voedingsbodem voor bepaalde bacteriën. Prebiotica zijn dus zelf geen levende bacteriën, maar ze bevorderen de groei van probiotica of goede bacteriën. Daarmee vormen ze een goed alternatief in cosmetica.

En dan zijn er nog bacteriële cellysaten

Ook bacteriële cellysaten worden gebruikt in cosmeticaproducten. Dit zijn wederom niet de levende bacteriën zelf, maar producten ervan of de dode bacteriën. Er zijn verschillende van bacteriële producten die de huidgezondheid kunnen bevorderen zoals hyaluronzuur, sphingomeylinase, lipotechoic zuur, peptidoglycan, melkzuur en diacetyl. Hyaluronzuur verbetert de vochtbalans en huidbarrièrefunctie, terwijl sphingomyelinase de productie van ceramide bevordert. Lipotechoic zuur en peptidoglycan stimuleren onder meer de productie van bepaalde antimicrobiële peptiden (AMP’s). En diacetyl werkt antibacterieel tegen bepaalde pathogene bacteriën zoals Pseudomonas en E. coli. Melkzuur tenslotte werkt als een natuurlijke moisturizer.

Probiotica en acne

Topicale probiotica – probiotica aangebracht op de huid – en hun lysaten (producten) kunnen van waarde zijn in de behandeling van acne. Uit onderzoek blijkt dat een topicaal probioticum met een extract van 5% Lactobacclicus plantarum de roodheid en ontstekingen bij acne kan verminderen, en de huidbarrièrefunctie kan verbeteren. Een andere studie heeft laten zien dat de melkzuurbacterie Enterococcus faecalis SL-5, geïsoleerd uit menselijke ontlasting, een antimicrobiële werking heeft bij P. acnes. Ook in een klinisch onderzoek naar een lotion met extracten van E. faecalis SL-5 werd een significante vermindering van klachten gezien bij acne. En een cosmetisch product met prebiotische extracten van onder meer ginseng, zwarte bessen en pijnboompitten tenslotte, bleek de colonisatie van P. acnes significant te kunnen verminderen.

Probiotica bij een extreem droge of gevoelige huid

Topicale probiotica zijn ook onderzocht bij de behandeling van een droge of gevoelige huid. Streptococcus thermophiles is een bacteriestam die bekend staat om zijngrote productie van de stof sphingomyelinase. Een crème met lysaten van deze bacterie bleek al na twee weken gebruik een significante verbetering te geven in de huid. De hoeveelheid ceramide nam toe in het stratum corneum en ook de hydratiatie verbeterde.

Gueniche et al onderzochten een lysaat van de bacterie Bifidobacterium longum bij patiënten met een sterk gevoelige huid. Zij toonden aan dat een crème met 10% B. longum lysaat voor een duidelijke verbetering kon zorgen.

Meer onderzoek nodig

Volgens de auteur van het stuk in Dermatology Times – anti-aging expert dr. Patricia Farris, kunnen probiotica, prebiotica en bacteriële cellysaten de huid aantoonbaar voordelen bieden. Dergelijke producten kunnen met name van waarde zijn bij huidklachten die worden gekenmerkt door een veranderde microflora. En mogelijk kunnen pro- of prebiotica de huid ook gezonder en mooier maken. Er zijn echter meer studies nodig om te bewijzen dat deze producten in de cosmeticaschappen de hype echt waard zijn.