Koortslipvirus tegen melanoom
Onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam starten met een bijzondere behandeling van melanoom, de meest ernstige vorm van huidkanker. Ze zetten hiervoor het virus in dat een koortslip veroorzaakt. Hoe werkt dat precies?
1 op de 6 mensen krijgt huidkanker
Het aantal gevallen van huidkanker is de laatste jaren fors toegenomen. Het is op dit moment zelfs de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Geschat wordt dat 1 op de 6 mensen in zijn leven te maken krijgt met huidkanker. Bij het merendeel van de huidtumoren gaat het om basaalcelcarcinomen. Deze vorm van huidkanker groeit langzaam, geeft bijna nooit uitzaaiingen en is zeer goed te behandelen. De andere veelvoorkomende vorm van huidkanker is het zogeheten plaveiselcelcarcinoom (ongeveer 16 procent van de gevallen). Hoewel deze vorm kwaadaardig is en kan uitzaaien, is de ziekte bij tijdige ontdekking goed te behandelen.
Gevaarlijke melanomen
Bij ongeveer tien procent van de huidtumoren is sprake van een melanoom. Deze vorm van huidkanker is zeer agressief, omdat het snel en gemakkelijk uitzaait. Als dat eenmaal gebeurt, is de ziekte lastig te behandelen.
Nieuwe behandelopties
Ieder jaar krijgen zo’n 5500 Nederlanders de diagnose melanoom. En in 2015 stierven 825 mensen aan de gevolgen van deze kanker. Gelukkig zijn er de laatste jaren meer behandelopties bijgekomen die levensverlengend of zelfs genezend kunnen werken. Het gaat daarbij om zogenaamde targeted therapies; behandelingen die zich heel specifiek op genetische fouten in de tumor richten. Daarnaast wordt nu in toenemende mate gewerkt met immuuntherapieën, behandelingen die het afweersysteem aansporen de kankercellen op te ruimen.
Het koortslipvirus als medicijn
Ook de nieuwe behandeling voor melanoompatiënten is zo’n immuuntherapie. Maar voor het eerst wordt hiervoor een virus als medicijn ingezet. Het gaat daarbij om herpes simplex, het virus dat ook de koortslip veroorzaakt.
Het virus is zo ontworpen dat het zich niet in gezonde cellen zal kunnen manifesteren, maar alleen in kankercellen. Het valt dus selectief de tumor aan. Bovendien zorgt het gemoduleerde virus door een speciaal ingebouwd eiwit voor een lokale afweerreactie, waarbij het immuunsysteem de kankercellen ook gaat aanvallen.
Voor de behandeling wordt het middel – T-VEC genaamd – lokaal in het melanoom gespoten. Daar zal het zich vervolgens gaan vermenigvuldigen. Zodra de tumorcel helemaal vol virussen zit, spat deze uiteen waardoor de virussen zich naar de omliggende cellen zullen verspreiden.
Milde aanvulling behandelspectrum
Volgens behandelend chirurg in het Antoni van Leeuwenhoek, dr. Alexander van Akkooi, die het middel T-VEC als eerste in Nederland zal toepassen, biedt de nieuwe immuuntherapie met het koortslipvirus een goede aanvulling voor patiënten. ‘Het is lang niet altijd mogelijk om een melanoom chirurgisch te verwijderen. Met T-VEC hebben we nu een nieuwe optie in handen om de kanker lokaal aan te pakken, voordat we overgaan naar middelen die in het hele lichaam werken, zoals de targeted therapies en andere vormen van immuuntherapie. Zo’n lokale aanpak is milder. De kans op brede bijwerkingen is een stuk kleiner dan bij middelen die door het hele lichaam werken.’
Voor wie is het middel bedoeld
T-VEC komt beschikbaar voor patiënten met lokale of regionale uitzaaiing van het melanoom in de huid, onderhuids of in lymfklieren (stadium IIIB, IIIC en IVA), maar zonder uitzaaiingen in organen. Volgens Van Akkooi heeft het middel bij ongeveer de helft van de patiënten effect. De werking houdt gemiddeld een half jaar aan. Hij verwacht dat de werking kan worden vergroot en verlengd door het middel te combineren met een andere vorm van immuuntherapie, die in het gehele lichaam werkt.