Bewijs achter huidverzorging met (vormen van) vitamine A

Naar de werkzaamheid van op de huid aangebrachte tretinoïne (vitamine A-zuur) is veel onderzoek gedaan. Naar het effect van vrij verkrijgbare vormen vitamine A zoals in cosmetica of cosmeceuticals gebruikt, is veel minder wetenschappelijk bewijs voorhanden. In dit reviewartikel worden alle resultaten op een rij gezet. 

Retinoïden is de verzamelnaam voor alle vormen van vitamine A die er bestaan. De bekendste vorm is waarschijnlijk tretinoïne, ook wel vitamine A-zuur genoemd. Daarnaast onderscheiden we tazarotene, adapalene en isotretinoïne. Al deze vormen vallen onder de medicamenten die moeten worden voorgeschreven. Bekende varianten van vitamine A die onder cosmetica vallen en vrij verkrijbaar zijn, zijn retinol, retinal, retinyl acetate, retinal dehyde en retinyl palmitate.
Wat doem deze stoffen precies voor de huid? Gekeken is naar het effect op tekenen van veroudering zoals rimpels en pigmentvlekken, en daarnaast acne.

Wat doet vitamine A bij huidveroudering door de zon

Voorgeschreven vitamine A
Van alle vormen van vitamine A is tretinoïne het meest onderzocht en beschreven op het gebied van huidveroudering door de zon. Tretinoine heeft een remmende werking op de afbraak van collageen. Tevens stimuleert de vitamine de aanmaak van nieuw collageen. De elasticiteit en bloedsomloop verbeteren. De huid kan zich hierdoor beter herstellen en fijne lijntjes en rimpeltjes vallen uiteindelijk minder op.

Vrij verkrijgbare vitamine A
Het wetenschappelijk bewijs voor de werking van vrij verkrijgbare vormen van vitamine A zoals retinol is zwak. In de onderzoeken die tot nu toe zijn gedaan is veelal een concentratie van 0,4 tot 1% gebruikt, terwijl in cosmeticaproducten gemiddeld vaak slechts 0,08% of minder zit. Retinaldehyde komt in het bestaande onderzoek als meest effectief naar voren.

Wat doet vitamine A bij pigmentatieproblemen

Voorgeschreven vitamine A
Het gunstige effect van retinoïnezuur op pigmentvlekken lijkt op verschillende manieren tot stand te komen. Retinoïnezuur werkt onder andere door huidcellen met melanine (pigment) los te maken en af te stoten. Ook is retinoïnezuur een tyrosinase-remmer. Dit enzym is betrokken bij de melanineproductie. Retinoïnezuur blijkt vooral effectief bij pigmentvlekken wanneer gebruikt in combinatie met ‘traditionele’ behandelcrèmes als hydrochinon.

Vrij verkrijgbare vitamine A
De vrij verkrijgbare vormen van vitamine A kunnen veelbelovend zijn bij pigmentvlekken, maar er is meer onderzoek nodig. Uit het onderzoek dat tot nu toe gedaan is blijkt dat de gebruikte concentraties in producten veel hoger zou moeten zijn (rond de 10%) om vergelijkbare resultaten als met retinoïnezuur te behalen.

 Wat doet vitamine A bij acne 

Voorgeschreven vitamine A
De allereerste onderzoeken naar het effect van retinoïnezuur werden uitgevoerd bij acne. Hierin is aangetoond dat retinoïnezuur ervoor zorgt dat de huid zich sneller vernieuwt. Poriën raken hierdoor minder snel verstopt.

Vrij verkrijgbare vitamine A
In vitro experimenten (in het laboratorium, op cellen) hebben laten zien dat retinaldehyde een antibacteriële werking heeft. Om meer duidelijkheid te krijgen over het effect van vrij verkrijgbare vormen van vitamine A bij acne is echter meer onderzoek nodig. Duidelijk is wel dat cosmetica minimaal 0,1% retinaldehyde moet bevatten, en dat producten bovendien in een aluminium tube moeten zijn verpakt om afbraak van de stof te voorkomen. Veel dermatologen zijn het er over eens dat het ingrediënt in ieder geval drie maanden regelmatig gebruikt moet worden om effect te zien.

Conclusie:

Op basis van de meest recente literatuur kan worden geconcludeerd dat vrij verkrijgbare vormen van vitamine A een belangrijke rol te kunnen spelen in huidverzorging (cosmeceuticals). Maar er is meer onderzoek nodig naar de effectiviteit van de nu gebruikte concentraties.
Tegen huidveroudering door de zon en pigmentproblemen lijken hoge concentraties vrij verkrijgbare vormen van vitamine A effectief. Maar de effectiviteit van retinoïnezuur (zoals tretinoïne) wordt niet gehaald.

Voor de werking van vitamine A bij acne is het bewijs nog zwak; er zijn meer onderzoeken nodig bij patiënten die de veelbelovende resultaten van in vitro experimenten kunnen bevestigen.
Verder blijkt dat de manier waarop vitamine A geformuleerd wordt, invloed heeft op mogelijke bijwerkingen als schilfering en roodheid van de huid.

---